Praca i aktywność zawodowa mają bardzo duże znaczenie terapeutyczne w przypadku osób z chorobą psychiczną. Jest to także jeden z celów oddziaływań rehabilitacyjnych w przypadku tej grupy osób. Dla wielu osób po przebytym leczeniu szpitalnym, istotne jest, aby móc wrócić do konkretnej aktywności, takiej jak np. praca zawodowa.
Możliwość posiadania i wykonywania pracy zawodowej daje poczucie bycia potrzebnym, wartościowym, podnosi ogólną satysfakcje życiową. Ponadto praca zawodowa jest okazją do samorealizacji, chroni przed pustką, znudzeniem i biernością. Przeciwdziała poczuciu bezradności i sprzyja rozwojowi osobowości. Jest także okazją do nawiązywania i podtrzymywania kontaktów społecznych. Osoby chore, które są w trakcie „zdrowienia”, a zaliczają się do grona osób bezrobotnych, tracą możliwość nadążania za przemianami społeczno – ekonomicznymi, tracą okazję do podejmowania różnych decyzji życiowych i są pozbawione możliwości motywowania siebie do rozwoju osobistego i pracy nad sobą.
Poza doradztwem zawodowym dla osób z zaburzeniami psychicznymi, powrotem tej grupy na rynek pracy, zajmuje się psychiatria środowiskowa. Ta dziedzina medycyny obrała sobie za cel podejmowanie działań rehabilitacyjno – terapeutycznych, które pozwolą na optymalna aktywizację osób chorych psychicznie. Wspólne wysiłki doradców zawodowych, psychiatrów oraz terapeutów zmierzają do znalezienie jak największej liczby miejsc pracy dla osób z zaburzeniami psychicznymi. Aktualnie wiele podmiotów rynku pracy, instytucji, organizacji zawodowych i zakładów pracy chronionej zatrudnia osoby chore będące w fazie remisji choroby.
Najważniejsze potrzeby osób, które spotkał w ich życiu kryzys psychiczny, związane z powrotem do środowiska to
- skuteczne zapobieganie nawrotom choroby i dbanie o własne zdrowie
- nawiązywani i utrzymywanie właściwych kontaktów z ludźmi
- podejmowani i wykonywanie pracy zawodowej
- rozwijanie własnych zainteresowań
- czas na odpoczynek i rozrywkę
- uzyskanie wsparcia społecznego, akceptacji, zrozumienia i empatii ze strony społeczeństwa
Osoby z niepełnosprawnością psychiczną po poprawie ich stanu zdrowia pragną powrotu do pracy, mają także bardzo nasiloną potrzebę bycia pożytecznym dla środowiska, chcą rozwijać swoje kwalifikacje zawodowe, a poprzez te działania uzyskiwać wiarę w siebie i utrzymywać dobry stan zdrowia psychicznego. Takie osoby posiadają wiele własnych możliwości, które mogą być wykorzystane w procesie aktywizacji zawodowej. Są to między innymi gotowość do pracy nad sobą, kreatywność, refleksyjność, wrażliwość, życzliwość wobec innych, wysoka motywacja do działania, a także pragnienie współdziałania ze zdrowym społeczeństwem.
Trzeba pamiętać również o tym, że choroba psychiczna i leczenie szpitalne mogą powodować pewne trudności, których doświadcza pacjent. Może to być między innymi: zmniejszenie możliwości adaptacyjnych w stosunku do nowych sytuacji, zwiększona męczliwość, wolniejsze tempo pracy, obniżone poczucie pewność siebie i mniejsza odporność na stres. Osoby takie silniej odczuwają obawy przed odrzuceniem ze strony społeczeństwa, mogą wykazywać zmniejszona zręczność manualna oraz obniżona zdolność koncentracji uwagi. Wymienione utrudnienia mogą negatywnie oddziaływać na funkcjonowanie osoby w środowisku pracy, jednak są możliwe do opanowania. Ważne jest zapewnienie właściwej opieki medycznej, psychologicznej i rehabilitacyjnej.
W procesie zatrudniania osoby z choroba psychiczną, ważne jest, aby pracodawca nie podejmował na własną rękę działań terapeutycznych, natomiast miał nawiązana dobra współpracę ze specjalistami, terapeutami zajmującymi się osobami z zaburzeniami psychicznymi.
Wiele osób zastanawia się gdzie właściwie może znaleźć pracę osoba chora psychicznie, która pragnie powrócić do aktywność zawodowej. Zależy to od wielu czynników, między innymi od takich jak: kwalifikacje zawodowe i poziom wykształcenie danej osoby, posiadane umiejętności, preferencje i zainteresowania zawodowe, predyspozycje osobowościowe, oraz aktualny stan zdrowia i samopoczucie psychiczne. Ważne jest również doświadczenie zawodowe osoby oraz jej realne możliwości, w związku z posiadaną niepełnosprawnością. Należy brać także pod uwagę aktualne oferty i zapotrzebowanie na rynku pracy.
Praktyka pokazuje, że osoby chore psychicznie sprawdzają się w pracy w różnych miejscach. Statystyki podają, że pracują między innymi w kwiaciarniach, kawiarniach, hotelach, zakładach cukierniczych i piekarniach. Osoby po kryzysach psychicznych są zatrudniane w sektorze kulturalnym, usługowym np. pracownicy gospodarczy, portierzy, stróże. Wiele spośród tej grupy osób wykonuje także prace biurowe bądź zajmuje się sprzedażą. Niewskazana jest w przypadku takich osób ciężka prac fizyczna, prac w porze nocnej ze względu na potrzebę ustabilizowanego rytmu życia i zapewnienia wypoczynku. W przypadku schorzeń omawianego typu nie zaleca się pracy na stanowiskach kierowniczych, gdyż często wiąże się ona ze zbytnim obciążeniem psychicznym, odpowiedzialnością i nadmiernymi czynnikami stresogennymi.
Osoby chore psychicznie wracając do swojego środowiska życiowego, mają w sobie wiele możliwości do wykorzystania. Zadaniem doradcy zawodowego, terapeuty jest odkrycie jak największej liczby tych potencjalności, które są niewykorzystane. Wszystkie osoby zaangażowane w terapie i rehabilitację, także zawodową, osób z zaburzeniami psychicznymi maja przed sobą wielkie wyzwanie. Jest nim tworzenie jak największej liczby miejsc pracy dla takich osób, zachęcanie pracodawców do zatrudniania właśnie tej grupy osób niepełnosprawnych. Ważne jest również łamanie stereotypu osoby chorej psychicznie i minimalizowanie dyskryminacji tej grupy osób wśród społeczeństwa.
Zdrowie i szczęście osób po kryzysach psychicznych, możliwość uczestnictwa w życiu społecznym są dla nich szansą powrotu do normalnego życia. Podjęcie pracy zawodowej jest jednym z przejawów procesu „zdrowienia”. Możliwość wykonywania pracy, funkcjonowania w roli pracownika jest jedną z możliwych dróg terapeutycznych. Poza tym funkcjonowanie takich osób w środowisku, wpływa pozytywnie na społeczeństwa. Kontakt ten uczy dialogu z drugim człowiekiem i poszanowania godności każdej osoby ludzkiej. Uczy nas, że osoba z niepełnosprawnością jest także pełnowartościową istotą ludzka, której należy się szacunek.
Źródło:
Odrowąż – Pieniążek A.: Terapeutyczne znaczenie pracy dla osób chorych psychicznie. Lublin: Łęczyńskie Stowarzyszenie Inicjatyw Społecznych 2006.
Cechnicki A, Kaszyński H.: Praca, zdrowie psychiczne, gospodarka społeczna. Przyszłość pracy dla osób chorujących psychicznie. Kraków; Stowarzyszenie na rzecz Rozwoju Psychiatrii Środowiskowej 2005.
